بازگشت به آينده

شاتل فضايي نشان مي دهد كه چطور دنباله داري عامل انفجار تونگوسكا شد.
تحقيق جديدي، كه در دانشگاه كورنل انجام شده است، نشان مي دهد كه انفجار سال 1287/1908 در تونگوسكا، كه منجر به نابودي حدود 2120 كيلومتر مربع از جنگل هاي سيبري شد، تقريباً به يقين به سبب ورود دنباله داري به جو زمين ايجاد شد. اين نتيجه گيري را مرجعي كاملاً بي ربط تأييد كرد: دود مواد اگزوز شاتل فضايي ناسا كه يك قرن بعد پرتاب شد.
اين پژوهش، كه نتيجه ي آن براي انتشار در نشريه ي جئوفيزيكال ريسرچ لترز انجمن ژئوفيزيك امريكا پذيرفته شده، اين دو رويداد را با آنچه يك روز پس از هر دو آنها رخ داده به يكديگر مرتبط كرده است: ابرهاي درخشان شب تاب يا (noctilucent clouds-NLC) كه از ذرات يخ تشكيل شده اند و در عرض هاي جغرافيايي خيلي بالا و هواي بي نهايت سرد شكل مي گيرند.
به گفته ي مايكل كلي، استاد مهندسي در دانشگاه كورنل و رهبر گروه تحقيقاتي، «اين كار تقريباً مانند گشودن راز قتلي 100 ساله است. شواهد بسيار قطعي وجود دارند كه در سال 1908 دنباله داري با زمين برخورد كرده است.» فرضيات پيشين ميان دنباله دار و شهاب واره سرگردان بودند.
محققان ادعا مي كنند كه مقدار عظيم بخار آب، كه از هسته ي يخي دنباله دار به جو فوران مي كند، با انرژي فوق العاده طي فرآيندي، به نام آشفتگي دو بعدي، در گرداب هاي كوچك چرخان گير مي افتد كه همين اتفاق توضيح مي دهد كه چرا ابرهاي شب تاب يك روز بعد در فاصله ي چندين هزار كيلومتر آن سوتر شكل گرفتند.
ابرهاي شب تاب پديده اي ابر مانند و رقيق است كه در واقع «لبه ي ناهموار» لايه ابرهايي درخشان تر و فراگير، به نام ابرهاي قطبي ميان كره (مِزوسفِري)، اينها از بلور يخ آب در فاصله ي 88 كيلومتري بر فراز نواحي قطبي در ماه هاي تابستان،‌كه دماي ميان كره حدود 117- درجه ي سانتي گراد است، شكل مي گيرند. به گفته ي اين محققان، دود ناشي از اگزوز شاتل فضايي عملكرد دنباله دار را تقليد مي كند. يك پرواز شاتل 300 تن بخار آب را به گرما كره ي (ترموسفر) جو زمين مي فرستد و دانشمندان ذرات آب را يافته اند كه به سوي نواحي قطب شمال و جنوب حركت مي كنند و وقتي در ميان كره مستقر شدند ابرهاي شب تاب را شكل مي دهند.
كلي و همكارانش چند روز پس از پرتاب شاتل اينديور (STS-118) در مرداد 1386/ اوت 2007 ابرهاي شب تاب را ديدند. اين پديده پس از پرتاب هاي شاتل در سال هاي 1376/ 1997 و 1382/2003 نيز مشاهده شده بود.
پس از انفجار سال 1908، كه به حادثه ي تونگوسكا معروف است، آسمان شب سرتاسر اروپا، به ويژه بريتانيا در فاصله ي 4800 كيلومتري از محل حادثه، به مدت چند روز مي درخشيد. كلي مي گويد كه تحت تاثير گفته ي شاهداني قرار گرفته كه پيامدهاي اين حادثه ي تاريخي را نقل كرده اند و به اين نتيجه رسيده كه درخشش آسمان ها به سبب ظهور ابرهاي شب تاب است. دنباله دار درست در همان ارتفاعي از هم پاشيده كه حالا دود اگزوز شاتل، پس از پرتاب، از آن خارج مي شود. در هر دو مورد بخار آب به درون جو تزريق شد.
دانشمندان در تلاش اند به اين مسئله پاسخ دهند كه چطور اين بخار آب اين فواصل عظيم را طي مي كند بدون اينكه، بر طبق پيش بيني قوانين متعارف فيزيك، پخش يا پراكنده شود.
به گفته ي كلي، «اين مواد هزاران كيلومتر را در مدت كوتاهي طي مي كنند. و هيچ مدلي براي شبيه سازي ان پديده وجود ندارد. اين فيزيكي كاملاً جديد و غيرمنتظره است.»
محققان مدعي اند كه اين فيزيك «جديد» در گرداب هاي برعكس چرخنده با انرژي هاي بالا محبوس اند. وقتي بخار آب در اين گرداب ها گير بيفتد آب بسيار سريع حركت مي كند- با سرعت حدود 90 متر در ثانيه.
منبع:نشريه نجوم ،شماره187